Temel Linux Kuralları!

Temel Linux Komutları ve Kısayol Tuşları
Bu bölümde Linux kullanmak için gerekli olan temel komutları ve tuşlara atanmış komutlarını göreceğiz. Bu komutların hepsi konsol dediğimiz metin ekrandan veya X-windows altındaki bir uçbirimden (xterm* rxvt* aterm gibi) çalışmaktadır. Fakat tuş komutlarının bir kısmı konsola özgüdür ve X altında pencere yöneticinize göre farklı hareket etmektedirler.
Tuşlarla ilgili gösterim ve anlamı:
<Ctrl><F1>: Ctrl ve F1 tuşlarına birlikte basılacağını gösterir.
<Ctrl><Alt><Fn> (n=1*...*6)
X oturumundan konsola geçiş için kullanılır. Birçok Linux dağıtımı açılışla birlikte altı standart konsol açar. Bunlar tamamen birbirinden bağımsızdırlar ve eşzamanlı çalışırlar. Yani birinde bir işlem yapılmaya devam ederken bir diğerine geçip başka bir işleme başlayabilirsiniz.
<Ctrl><Alt><F7>
Daha önceden açmış olduğunuz sonra <Ctrl><Alt><F1> ile çıktığınız X oturumuna geri döner. Burada önemli nokta bunun altı konsollu bir sistemde geçerli olmasıdır. Eğer sisteminizde dört konsol varsa büyük ihtimalle bu işin tuşu F7 değil F5 olacaktır.
<Ctrl><Alt><Fn> (n=7*...*12)
n numaralı X oturumuna geçer. Birden fazla X oturumu (sunucusu) açmak mümkün olduğu için bunlar arasında geçiş yapabilirsiniz.
<Tab>
Bir uçbirimde yazmakta olduğunuz komutu tamamlar. Mesela README dosyasını okutmak için more RE yazıp TAB'a basarsanız o anda bulunduğunu dizindeki RE ile başlayan dosyaların listesini görürsünüz* eğer tek dosya varsa satır tamamlanır. Aynı şey komut isimleri için de geçerlidir* bas yazıp TAB'a bastığınızda hemen basename diye komutun tamamlandığını görürsünüz. (Bu işlem çok sayıda komutla eşleşme durumunda bazı uçbirimlerde iki defa TAB tuşuna basmayı gerektirebilir.)
<Yukarı ok>* <Aşağı ok>* <PgUp>* <PgDn>
Daha önceden girilmiş komutlar arasında gidip gelmenizi sağlar. Bu komutları history komutu ile listleyebilirsiniz.
<Shift><PgUp>* <Shift><PgDn>
Uçbirim çıktısını yukarı aşağı kaydırmak için kullanılırlar (ekrandan çıkmış olan yazıları görmek vs.)
<Ctrl><Alt><+>* <Ctrl><Alt><->
X oturumunda bir sonraki ekran çözünürlüğüne geçmenizi sağlar. Kipler /etc/X11/XF86Config dosyasında tanımlanmıştır.
<Ctrl><Alt><BkSpc>
X oturumunu sonlandırır.
<Ctrl><Alt><Del>
Sistemi yeniden başlatmak için kullanılır. Konsoldaki shutdown -r now veya reboot komutu gibi davranır. Makinanın üzerindeki sıfırlama (Reset) tuşuna basmayıp bunu tercih etmeniz gerekir* aksi takdirde ext2 gibi bazı dosya sistemleri sorun çıkarabilir.
<Ctrl><C>
Mevcut komutu durdur. Genelde konsoldaki basit komutlar için kullanılır.
<Ctrl><D>
Eğer sizden girdi kabul eden bir konsol komutundaysanız dosya sonu (EOF) yollar* komut istemindeyseniz sistemden çıkarsınız. O yüzden iki defa basmayın ;-).
<Ctrl><S>
Uçbirime olan çıkışı durdurur.
<Ctrl><Q>
Uçbirime olan çıkışa devam eder.
<Ctrl><Z>
Çalışmakta olan komutu arka alana gönderir.
<ctrl><X>
Konsolda bir işe yaramaz ama Matrix'de nedense Neo kullanıyordu. Neyse orada da bir işe yaramamıştı* sanırım Neo da Linux kullanıyor ;-).
<farenin orta tuşu>
Genelde bir başka pencerede seçilmiş bir yazıyı yapıştırmaya yarar. Burada dikkat edilecek nokta Linux altında kopyala/yapıştır işleminin Windows'dan farklı olmasıdır. Bir yazıyı seçerseniz* o seçili olduğu sürece yapıştırılabilir olur (bir kez yapıştırıldıktan sonra defalarca yapıştırılabilir* yeni bir seçime kadar tamponda kalır.). Yani bir kopyala emri vermeniz gerekmez* seçip orta tuşa basmanız yeter* komut satırına yapıştırılmış olur. Konsolda kullanılabilmesi için gpm çalışıyor olmalıdır.
<Shift><Insert>
yapıştırma işlemini klavyeden yapar.
~
Kullanıcının ev dizinini gösterir /home/kullanıcı_adı ile eşanlamlıdır. cd ~/docs komutu ev dizininizin altında docs dizinine gider. Sadece cd komutu ise cd ~ komutuna eşittir ve ev dizininize gider.
. ya da ./
O anda bulunduğunuz dizindeki bir betiği çalıştırırken kullanmak içindir.
/. ya da Slashdot
Internet'deki en sağlam haber sitesine gider ;-).
cd ..
Bir üst dizine geçer.
exit
Sistemden çıkmanızı sağlar.
reset
Konsol bir şekilde saçma sapan karakterler basıyorsa (genelde çalıştırılabilir bir dosyayı ekrana çıktıladığınızda olur) düzeltmeye yarar.